Onderhoud van koperen blaasinstrumenten
Een instrument is kwetsbaar. Het heeft de vereniging of jezelf een hoop geld gekost en daarom wil je dat ie zo lang mogelijk meegaat. Met regulier onderhoud gaat je instrument langer mee. Hier volgt een kleine handleiding voor het schoonmaken en het onderhoud van koperen blaasinstrumenten.
Vind je lezen lastig en kijk je liever naar een filmpje ? Klik dan op deze link.
Regulier onderhoud
Er zijn sowieso wat simpele dingen die je zelf kunt doen. Allereerst even het reguliere onderhoud. Zorg ervoor dat je ventielen of schuif (bij een trombone) altijd voldoende geolied zijn, dit voorkomt inwendige schade. De vereniging heeft een voorraadje olie in de kast maar olie is ook in de muziekwinkel of op internet te koop. Blaas na het spelen altijd al het vocht uit het instrument en zet het op een standaard of in een open koffer, zo kan het verder goed drogen. Verder blijft je instrument er het langste goed uitzien als je na het spelen even met een stoffen doek over de lak gaat. Gebruik hiervoor katoen of een andere niet-pluizend materiaal. Voor een verzilverd instrument kun je eventueel een speciale zilverdoek gebruiken. Zo kun je je vingerafdrukken verwijderen, waardoor de lak langer mooi blijft.
Lekker in bad
Of je nu bugel of bas speelt, er komt toch altijd vuil aan de binnenkant van je instrument te zitten. Dit komt doordat je bij het blazen niet alleen lucht inblaast, maar ook mondvocht en etensresten. Daarom is het verstandig je instrument een half uurtje te laten weken in water. Dit is erg belangrijk. Doe dit in een grote bak, bij voorkeur van kunststof. Haal hiervoor het instrument helemaal uit elkaar, maar let goed op welke plaats ieder onderdeel hoort. Het uit elkaar halen moet soepel gaan, ga klemmende buizen en andere onderdelen niet met geweld lostrekken. Wanneer iets echt niet los komt, ga dan naar een vakman of overleg met de instrumentbeheerder. Voor het bad gebruik je lauwwarm water, met eventueel wat ontvettend afwasmiddel erin. Gebruik zeker geen agressievere schoonmaakmiddelen, soda of kokend water, want dit gaat ten koste van je lak. Spoel alle onderdelen na het weken even door en droog ze af, dan ben je klaar voor de volgende stap.
Het mondstuk borstelen
Na het weken en doorspoelen zul je al veel vuil verwijderd hebben, maar om de binnenkant echt schoon te maken, zul je er toch met een borsteltje doorheen moeten. Eerst maar het onderdeel waar al dat vuil door naar binnenkomt, het mondstuk. Dat heb je natuurlijk al van het instrument gehaald, maar mocht dit niet lukken, ga dan niet met een waterpomptang aan de gang, de buis kan verbogen worden en er ontstaan vaak krassen. De instrumentbeheerder van de vereniging kan je vast wel helpen want de vereniging heeft een apparaatje om een mondstuk te verwijderen . Daar lukt het meestal wel mee. De binnenkant van het mondstuk kan nu geborsteld worden met een mondstukborstel. Deze zijn los verkrijgbaar, maar vaak ook te vinden in de complete onderhoudssets die je in de muziekwinkels en eventueel op internet kunt aanschaffen. Even naspoelen en afdrogen en klaar is Kees. Een schoon mondstuk is belangrijk. In het mondstuk moet het schoon en glad zijn zodat de lucht er gemakkelijk door kan voor een mooie toon.
Buizen schoonmaken
De buizen maak je op dezelfde manier schoon als het mondstuk, namelijk met een borstel. Natuurlijk zijn de buizen breder en langer, dus hiervoor gebruik je een andere borstel. Voor ieder instrumenttype zijn er borstels met verschillende lengtes en diktes. Doorgaans zijn dit twee korte borstels met een verschillende dikte, bevestigd aan een spiraalvormige stalen veer. Deze veer heeft een coating, dus maakt geen krassen. Haal nu de passende borstel door de buis en beweeg goed heen en weer, ondanks het weken blijft sommige vuiligheid goed vastzitten. De leadpipe, oftewel de buis waar het mondstuk in gaat, zal doorgaans het meeste vuil bevatten, dus geef hier voldoende aandacht aan. Indien het instrument ook ventielen bevat, kunnen de openingen ook met een borstel worden schoongemaakt. Dit kan eventueel ook met een katoenen doek om een potlood gewikkeld. Spoel vervolgens elk onderdeel na met een beetje water en laat goed drogen.
Weer in elkaar zetten
Nu alle onderdelen schoon zijn is het tijd alles weer in elkaar te zetten. Ten eerste alle loszittende buizen, maar niet de ventielen of de schuif van de trombone. Om er zeker van te zijn dat deze de volgende keer ook weer ook vloeiend uit het instrument gaan, is het verstandig deze in te vetten. Dit kan met buizenvet maar eventueel ook met zuurvrije vaseline. In het geval van een ventielinstrument is hierna het moment aangebroken om de ventielen terug te plaatsen. Breng hiervoor speciale ventielolie aan de bovenkant van de ventielen en beweeg ze dan draaiend door de holte om de olie te verdelen. Wees hierbij niet zuinig, het teveel aan olie verlaat het instrument toch wel weer. Oude instrumenten hebben trouwens vaak een iets dikkere olie nodig dan nieuwe instrumenten, dit is het gevolg van slijtage. Nu kunnen ventielen weer worden vastgedraaid. Let er wel op dat de ventielen op dezelfde plaats worden gemonteerd, anders zullen ze niet goed functioneren. Vaak zijn ze daarom, om verkeerd plaatsen te voorkomen, voorzien van de cijfers 1,2 en 3. Eigenlijk geldt hetzelfde voor het in elkaar zetten van een schuivend instrument, zoals de trombone. Hiervoor is dan wel andere olie nodig, deze bestaat afhankelijk van het merk uit één of twee componenten. Plaats hiervoor de buitenschuif over de binnenste schuif en breng enkele druppels olie aan op de binnenkant van de schuif. Door nu goed heen en weer te schuiven, wordt de olie verdeeld. Eventueel kan hierna nog een enkele druppel water worden toegevoegd, eventueel met een speciale sproeier, om de olie gelijk al iets te verdunnen.
Tot slot
Nu is het alleen nog een kwestie van oppoetsen zoals in het begin al is vermeld. Kijk af en toe ook even naar het kurkje op de waterklep. Dat slijt nog weleens scheef af na verloop van tijd. Kurkjes zijn gewoon zo te koop en zelf te vervangen. En de vereniging heeft er vast nog wel wat van liggen. Mocht er nou iets niet makkelijk losgaan of verslijten aan je instrument, begin er niet zelf zomaar aan te sleutelen. De kans dat je de schade groter maakt is aanzienlijk. Neem contact op met de instrumentbeheerder van de vereniging.
Over het algemeen geldt dat bij het toepassen van bovenstaand onderhoud, één keer in de 2 of 3 maanden, het instrument in topconditie blijft, ongeacht de leeftijd.